Een helaas lange lijst klimaatdrogredenen.
Afgelopen dinsdag 10 augustus vroeg ik op Twitter, naar aanleiding van het net uitgebrachte klimaatrapport van de VN:
!! OPROEP !! #Klimaatdrogredenen gezocht voor een nieuwe blog. Voorbeeld: “De een vindt dat we te veel aan het klimaat doen, de ander te weinig, dus ons beleid is precies goed” #HetValseMidden
Ik kreeg een massa aan reacties, met veel mooie drogvoorbeelden. Er ontstonden ook discussies met ‘gewone’ argumenten, die ik niet heb opgenomen, niet alleen omdat ze mijn pet te boven gingen (ben geen wetenschapper, laat staan een klimaat-) maar ook omdat ze over inzichten, inschattingen en wegingen gingen waarover je van mening kan verschillen, zoals over de gevaren van kernenergie of juist de betrekkelijke risicoloosheid ervan, of over de vraag of blijven dweilen misschien beter is dan de kraan dichtdraaien. Voor beide kanten van deze discussies zijn argumenten aan te dragen, maar dat hoeven geen drogredenen te zijn, dus die laat ik even voor wat ze zijn: gewoon argumenten.
Dank!
Ik wil iedereen die reageerde bedanken, maar drie mensen in het bijzonder:
@RoyMeijer die deze drogblog eigenlijk al twee jaar geleden had geschreven; lees zijn blog uit 2019!
De Twijfelbrigade, aka @KlimaatReacties, aka @janpaulvansoest, die ook een prachtverzameling in zijn boek heeft opgenomen, en die bescheiden mijn dank doorzette naar zijn bronnen, de klimaatdrogredenaars: “Graag gedaan. Maar de echte bronnen zijn natuurlijk de nimmer aflatende twijfelbrigadiers die al 30 jaar klimaatbeleid proberen tegen te houden door misinformatie en drogredenen te verspreiden. Geef die maar een oneervolle vermelding.” Een aantal van zijn observaties heb ik hieronder ook opgenomen.
KlimaatVerandering @klimaatVeranda, aka Hans Custers die een blog Tien drogredenen over risico’s schreef. Zijn persoonlijke favoriet: https://ourchangingclimate.wordpress.com/2010/01/06/falsificatie-van-klimaatverandering/…
Zoals gezegd kreeg ik ook veel andere reacties. Hier komt een brede selectie.
Eerst een paar voorbeelden uit alle reacties die tegen drogredenen aan liggen: leugens, framing en gelegenheidsargumenten:
Ontkenning en zelfs leugens zijn geen drogredenen, maar ze verpesten wel een eerlijke beoordeling van een zaak; zo is Nederland helemaal niet ‘het braafste jongetje van de klas’ maar een grote vervuiler. Een paar bronnen die dit soort echte misvattingen bespreken: https://www.human.nl/lees/2019/klimaatmisvattingen.html en https://skepticalscience.com/argument.php.
Ontkenning en zelfs leugens zijn geen drogredenen, maar ze verpesten wel een eerlijke beoordeling van een zaak; zo is Nederland helemaal niet ‘het braafste jongetje van de klas’ maar juist een grote vervuiler. Een paar bronnen die dit soort echte misvattingen bespreken: https://www.human.nl/lees/2019/klimaatmisvattingen.html en https://skepticalscience.com/argument.php.
Ook framing helpt de discussie niet, bijvoorbeeld labels die ons het idee moeten geven dat fossiele brandstoffen heus wel prima zijn: clean coal, sustainable aviation fuel, zero carbon fuels, met dank aan @EricStam. Ook @ThijsBlom82 attendeerde me op frames, die ook nog eens inconsequent gebruikt worden: zonnecollectoren- of windmolenparken bouwen is legitiem maar kerncentrales bouwen wordt afgedaan als ‘niets doen’ of ‘tech fix’. Alsof een windmolenpark dan niet óók tech fix is: een gelegenheidsargument dus. Ook hier ligt de discussie uiteraard genuanceerder, maar die moet dan ook genuanceerd gevoerd worden, niet met te pas en te onpas gebruikte labels.
Dan wat ik echte drogredenen noem:
Attributiefout
Voorbeeld van @KlimaatReacties (de Twijfelbrigade): “CO2 is plantenvoedsel, een levensbron voor alle organismen op aarde.”
Waarom klopt dit niet als argument om de opwarming niet serieus te nemen? Omdat de ene eigenschap van CO2 als bouwsteen van het leven op aarde niet wegneemt dat CO2 ook warmtestraling absorbeert – waardoor te veel CO2 wel degelijk schadelijk is. Een mooi verweer tegen deze denkfout is: “Water is van levensbelang, steek de dijken door!”
Ad antiquitatem (de oudheidsdrogreden)
“Vroeger waren er ook overstromingen, dus er is geen klimaatprobleem” via Roy Meijer; bron.
Dat zegt niks; huidige overstromingen kunnen wel degelijk een klimaatprobleem zijn.
(Beroep op) both sides
Met dank aan: twitter.com/KlimaatReacties: “Ik miste de kritische kanttekeningen in de berichtgeving”, zegt @Jan_Slagter bij @Spraakmakersop1.
Deze vond ik lastig te duiden, maar ik heb hem uiteindelijk onder de both sides neergezet. Hoewel in het VN-rapport eventuele tegenspraak en kritiek al lang is doorgerekend, afgewogen en verwerkt, vindt Jan kennelijk dat er toch nog kritiek nodig is voor het evenwicht?
Beroep op consequenties / ad consequentiam
Met dank aan @LWinnips. “Als je voor op wetenschap gestoeld klimaatbeleid bent, ben je aan het polariseren.” Alsof het gevolg, polarisatie, een goede reden is om je mond te houden, helemaal als je namens de wetenschap spreekt.
Catch 22 in combinatie met een ad hominem
Voorbeeld van @jowst aka Joost Berculo: Sommigen beweren: “IPCC-wetenschappers zijn vrijwilligers, dus zijn ze bevooroordeeld, want vrijwilligers zijn activistischer” (dus hoef je niet naar ze te luisteren). Maar wijs je erop dat de wetenschappers betaald worden, dan is het weer “logisch dat ze hun zorgen uiten, want dat is gunstig voor hun carrière” Zo hebben ze mooi alle kanten van de discussie afgedekt.
Met dank aan @arnoutkarssenb1: Het braafste-jongetje-argument is behalve niet waar (zie hierboven) ook een drogreden want het is – ook al zou het waar zijn – nog steeds geen reden om je maar bij het probleem neer te leggen.
En dank aan @ManuelSintubin: “We hebben 10 jaar om de planeet te redden, dus technologie x, y, z komt te laat.” Alsof we niet alles nodig hebben om het klimaat te redden.
Ad ignorantiam en ex silencio
@HagenVeilig aka Frank Hagen las een interview met Cora van Nieuwenhuizen (@CvNieuwenhuizen) in Elsevier: als ze op bezoek is in het land “spreekt niemand me aan op de milieueffecten van de luchtvaart, hoor.” Dus als mensen ergens spontaan niet over beginnen, is het er ook niet?
Futility fallacy
Met veel (!) dank aan @life_vox, ook voor de term: ik heb hem opgenomen in de binnenkort te verschijnen derde druk van Drogredenen: “Nederland is maar verantwoordelijk voor X% van de uitstoot, dus laten we maar niets doen.” Dit is een subcategorie van de defaitistische drogreden, een excuus om het probleem niet aan te hoeven pakken.
Een ander voorbeeld van dit type argument kwam van @paull_nl: “We kunnen in Nederland wel het braafste jongetje van de klas zijn, maar als China en India…” (citaat Jan Slagter van Max bij Spraakmakers op NPO Radio 1). Met het wijzen naar anderen is dit ook een hij/zijbak of een whataboutisme.
False balance, ook wel het valse midden
“De een vindt dat we te veel aan het klimaat doen, de ander te weinig, dus ons beleid is precies goed”. Tja, wat het spreekwoord ook zegt; de waarheid ligt niet altijd in het midden; een van beide partijen kan er natuurlijk helemaal naast zitten; dat weet je alleen als je zaak zorgvuldig en kritisch op zichzelf beschouwt.
Ad hominem en een attributiefout
Via @KlimaatReacties: “Wetenschappers voorspelden in de jaren 70 nog een nieuwe ijstijd en dat klopte niet; de huidige beweringen over de opwarming zullen dan dus ook ook wel niet deugen.”
Dit argument blijkt ten eerste niet waar te zijn (zie hier voor een uitleg) maar ook al zou het waar zijn, dan nog is het een drogreden, want wie het ooit een keer fout had, heeft het niet vanzelf altijd fout – sterker nog, hij kan geleerd hebben van de fout (wat het dus niet eens was).
Hij/zijbak
Met dank aan @tekstschrijverT: “Iedereen (ieder individu) is verantwoordelijk. Eet minder vlees en vlieg minder. In plaats van verantwoordelijkheid bij overheden en bedrijfsleven te leggen.”
Zoals Zomergastengast Roxane van Iperen mooi liet zien, is dit een effectieve manier van grote bedrijven om de verantwoordelijkheid voor hun klimaatonvriendelijke producten op anderen af te schuiven; laat de consument het maar oplossen.
Ad misericordiam (beroep op medelijden)
Met dank aan @lekkerkerkerder: dit komt uit het eerder genoemde interview met Cora van Nieuwenhuizen (@CvNieuwenhuizen) in Elsevier:
“Ze werken het hele jaar hard. Mogen ze dan alsjeblieft een keer naar Antalya.”
Naturalistische drogreden
Met dank aan @maarten_2020:
“Het klimaat verandert al vele jaren; dan is t weer wat warmer en dan weer wat kouder.”
Maar… dat wat natuurlijk is, kan nog steeds erg vervelend zijn; zie de branden en overstromingen. Daar willen we toch echt wel vanaf en daar werken we ook aan. En ook hier klopt het ook nog eens niet: de wetenschappers zijn het erover eens dat de huidige opwarming juist niet natuurlijk is.
“Mensen gaan ook al vele jaren dood.” Ja, inderdaad, en ja, ook meestal door natuurlijke omstandigheden, maar dat die ene man laatst dood op straat lag met een mes in zijn rug, had toch ook echt een menselijke oorzaak.
Nirvanadrogreden (“het moet perfect, anders niet“)
Via Klimaatveranda: “Energie uit wind/de zon/biomassa/aardwarmte/warmtepompen/elektrische auto’s is echt geen wondermiddel hoor!“, alsof alleen wondermiddelen mogen meedoen in de strijd tegen de opwarming van de aarde.
Ad populum
Weer met dank aan @lekkerkerkerder, uit hetzelfde interview met Cora van Nieuwenhuizen in Elsevier: “Ik neem het op voor de zwijgende meerderheid, tegen mileuactivisten en rekeningrijden. Vliegschaamte is ook zoiets: uit onderzoek blijkt dat maar heel weinig mensen daaronder gebukt gaan. De meeste mensen weten niet eens wat dat is.”
Alsof dat wat de meeste mensen vinden, weten of doen, vanzelf het juiste is?
Non sequitur (‘het volgt er niet uit’)
Met dank aan #Klimaatverandering aka Roy Meijer een rijtje ‘argumenten’ die geen van alle onderbouwen dat het klimaat niet opwarmt; het standpunt volgt domweg niet uit het argument.
“Het klimaat is altijd al veranderd, ook lang voordat er mensen waren; dat toont aan dat de mens dus niet de oorzaak kan zijn van de huidige opwarming.”
“Klimaatmodellen zijn onnauwkeurig, en klimaatuitspraken worden gedaan op basis van deze modellen, dus die kloppen niet, dus er is geen klimaatprobleem.”
“Het KNMI heeft data gehomogeniseerd. Dat is niet netjes, dus er is geen klimaatprobleem.”
Statistische drogreden
Voorbeeld en uitleg van @KlimaatReacties: “Niks klimaatverandering, we hadden bijna een Elfstedentocht!”
Een Elfstedentocht komt er als het weer – dagelijkse chaotische processen – op een bepaalde locatie op een bepaalde manier uitpakt. Bij klimaat gaat het om iets heel anders: dat betreft langjarige (meestal 30-jarige) gemiddelden over grotere regio’s of zelfs wereldwijd. Vergelijk het klimaat met een dobbelsteen: gemiddeld gooi je met elke (eerlijke) dobbelsteen 3,5, maar het kan best zijn dat je een keer toevallig drie keer een 1 gooit (zo’n eenmalige toevallige gebeurtenis is te vergelijken het weer); dat wil niet zeggen dat je met de dobbelsteen opeens gemiddeld een 1 gooit.
Tone policing en een valse vergelijking
“Dat drammen nooit een slim idee is, heb ik m’n neefje van 4 laatst ook weer uitgelegd toen hij een tweede ijsje wilde.” (@DilanYesilgoz)
Best denigrerend om bezorgde mensen te vergelijken met een zeurend vierjarig neefje.
Vals dilemma
Via @klimaatveranda: “We kunnen ons beter aanpassen dan iets doen aan CO₂-uitstoot.”
Waarom zou je moeten kiezen?
Whataboutisme/drugdealerdrogreden
@KlimaatReacties (de Twijfelbrigade)
“Een vulkaan pompt veel meer CO2 in de atmosfeer dan de mens.”
“Andere planeten warmen ook op.”
Ten eerste zijn beide uitspraken niet waar, maar het zijn ook geen redenen om het er dan zelf maar bij te laten zitten. Dit heeft dus ook trekken van de defaitistische drogreden.
Via https://twitter.com/Vincentvanpp: Eelco van Hoeke: “Wij gaan onze welvaart en economie offeren op het altaar van de #klimaathysterie terwijl op datzelfde moment China meer dan duizend kolencentrales heeft en kolenmijnen heropent.….. #IPCC #IPCCReport“.
Ik zag mijn naam staan in deze blog zonder verdere duiding.
Maar goed omdat in deze chaotische tijd elke logica doorlopend geweld wordt aangedaan wil ik er nog wel wat over schrijven.
Drogredenen
Zonder drogredenen zouden huidige wetenschappelijke resultaten niet meer tot stand kunnen komen. Echter in vak van wetenschap worden de drogredenen verborgen gehouden in quasi wetenschappelijke termen en wordt die wetenschap nu PNS (Post Normal Science) genoemd. Een ‘wetenschap’ die claimt dat wat we het best denken te weten al snel goed genoeg is om er beleid op te voeren. Dit laatste mag mi als de ultieme drogreden worden gezien.
Frans Galjee
Met excuses Frans, ik heb me vergist toen ik de reacties op de blog van Roy Meijer bekeek. Hij had me geadviseerd die ook te bekijken en ik zag een paar mooie – naar ik dacht van jou. Dat waren echter, zie ik nu- uitspraken waar je juist kanttekeningen bij plaatste. Ik heb de verwijzing naar je naam nu verwijderd.
Het tweede deel van je post begrijp ik niet helemaal:”Zonder drogredenen zouden huidige wetenschappelijke resultaten niet meer tot stand kunnen komen” (?) en de zinnen daarna volg ik taalkundig niet zo goed.
Ik heb wel langer twijfels gehad over de whataboutism hij/zij bak.
Het wijzen naar China/India ipv Nederland is een whataboutsim. (zij stoten meer uit dan wij dus zij moeten maar eerst doen)
maar wijzen naar industrie ipv de consument is wel ok. (zij stoten meer uit dan wij dus moeten zij maar eerst doen)
Los van het feit dat ik ook vind dat industrie meer moet doen om klimaatverandering tegen te gaan (en china/india ook), knaagt dit toch wel bij mij.
Dat de “andere partij” meer uitstoot dan jouw eigen partij betekent niet dat je zelf ook geen schuld hebt.
Mijn excuses Leon, dat ik nu pas antwoord! Waar ik niet op had gerekend toen ik deze website begon, is de enorme hoeveelheid spam die ik bij elke nieuwe blog in mijn inbox krijg. Daardoor is jouw bijdrage helaas onopgemerkt gebleven. Tot nu.
Ik snap je knagende gevoel als je denkt dat ik bedoel dat je zelf maar niks meer hoeft te doen als de industrie verantwoordelijk is. Dat bedoelde ik echter niet! Wel dat het de industrie juist lukt om de bal (grotendeels hun verantwoordelijkheid) vooral naar ons consumenten om te buigen.